viernes, 14 de diciembre de 2012

Cronica d'a XVIII Feria de o libro Aragonés

Un atro año, y con iste ban diezigüeito, ha plegau a “Feria del Libro Aragonés” de Monzón. Como atras begatas, bels miembros de o CAB emos quiesto amanar-nos-ie pa refitoliar entre as nobedaz editorials de l’añada, y profés, pa tener de una ideya aprosimada de l’estau autual d'a literatura en Aragón.

Casetas y Ferians
A feria se fazié, como ye de dar, en o edifizio d’a biella Zucrera de Monzón. Astí bi plegamos o chuebes tardi, que seguntes sapiemos dimpuesas, estió uno de os intes de más concurrenzia, posiblamén por estar diya de guardar. Dimpués de fer-nos una primer buelta por as diferens casetas pa tener una impresión cheneral, empezipiamos a besitar as que mos eban feito más goyo y, en bels casos, a mercar aquer o ixe otro libro. 

Entre as nobedaz que i trobemos ye a nobela “Mesaches”, de Chuse Inazio Nabarro, ganadora de ro VII Premio de Nobela Curta en Aragonés "Ziudá de Balbastro". D’ista nobela abiemos, agún más, a ocasión d’acudir a ra presentazión, que se fazié cuasi de raso en aragonés. D'ista presentazión destacaré as referenzias a ra critica internazional, y más que más, as esplicazions en primera persona de as anedotas bitals de l'adoleszenzia de l'autor en a Unibersidá de Cheste, que son parti importán d'o filoo argumental de ra nobela.

Presentazión de a nobela "Mesaches", de Chuse Inazio Nabarro (dreita)

Tamién abiemos ocasión de charrar con atros autors en legua castellana,  como Lorenzo Mediano, que estoy que ye uno de os grans nobelistas d'o repalmar aragonés de nuestro tiempo. Y si d'una man, as suyas nobelas han entreligau mayestralmén aspeutos istoricos i emozionals, como en “Los olvidados de Filipinas”, o “Donde nacen las aguas”, de seguras que o suyo zaguer tetulo "El siglo de las mujeres", nos sosprenderá por su calidad ensayistica.  


Besitamos tamién as casetas de o Ligallo de Fablans, as de comics Malavirgen, de O Rolde d’Estudeos Aragoneses,  a de Prames, a de ra CNT y agún muitas más, asinas como d'asociacions culturals locals. A la finitiba, una muestra prou zereña y confortán de o mundo editorial y cultural aragonés: istoria, naturaleza, cheografia, poesia, nobela, ensayo … Caldrá dizir tamién que a Feria conzedié iste año Premios a Josefina Jiménez, por o suyo triballo sobre a a bida de Monzón, a Jesús Planas, por su trayeutoria como director de ra feria y, postumamén, a Felix Romeo, por a suya contribuzión en a naxedura d'a Feria.

O chuebes nuei, abiemos o plazer de zenar con Chusé Raul Usón, d’a editorial Xordica, y con Carlos Serrano, d'o Rolde d’estudios Aragoneses. Mos faziemos buena charrada y o mayestro Chusé Raul mos remeró os biellos nombres d'os estrels y astros en aragonés: Mars i Xuxiper, Marte y Júpiter, y tamién Petarruego, parola maxica en aragonés que puestar que se rezente ta uno d’os estrels más brillans: Arturo, por o suya luz colorada u royenca. Solo que a guambra de a crisis mos fazié penar un poquet porque iste año no binié o tren de ra cultura dende Zaragoza y parixe que o bolumen de bentas ha estau más chiquet que en atrás ocasions, siempre seguntes os editors.

Agún abiemos de tornar ta ra feria o Sabado de tardis, pa charrar un poquer más y pa fer as zagueras compras. ¡Qué millor que un libro pa Nabidá! Y que buena ista feria que mos amana t'autors y editors con os que compartir opinions, ideyals y horizons.

Pau Arbués, Abiento de 2012

jueves, 22 de noviembre de 2012

Zebolla asada


1) Por o maitín eba plebiu casi de contino y abundán. Tot yera chupido y por todas partis colaba l'augua. En l'aire bi eba baranbán de bariellas y barrancos crexitos. Con tot y con ixo, a bal de Sorrosal s'escoscaba, sacando-se as boiras entalto por as costeras y dixando dentrar una fila de luz dende Manchoya, por an escampaba.
Entremistanto, yo puyaba templau por a pista enta Soaso de Linás, ixa tarde d'agüerro de 1996. A priesa la me daba a medrana de que lugo se ferba de nuei y que, por más que as boiras yeran alzando-se'n,l'orache podeba cambear y rancar a pleber otra begada. O mio quefer en ixa bal yera un mapa cheoloxico, asinas que, de cabo cuán, m'aturaba pa pintar en o mapa as napas y plegos que biyeba. En isto yera yo cuan por os zerros de a par de o Mondiziero beyé un puntet que andaba en a mesma direzión que a mia. Pillé os alargabistas y comprobé que o puntet yera un pastor con un batiagüas bien gran, d'ixos que ers gosan portiar. Continé dimpués fendo a mia faina dica plegar ta Soaso. Astí, a primer cosa que fazié estió dentrar en a caseta, parti por curiosidá, parti porque no bi ha cosa millor que un tellau y cuatro parez ta esconchurar a sensazión que me da estar-me en o mon os diyas de plebia.
En a caseta tot yera bien escuro, y manimenos, ascape sabié que no feba guaire que belún bi yera estau aintro. Lo sabié por a temperatura, y por un mezclaizo de ulors entre as que bi eban a de o fumo y agún una otra más dulze. Con a puerta ubierta y os güellos fendo-se a la escureldá, alufré a chaminera en o canto de a caseta, y en o fogaril, una cuñestra de zenisa de bel palmo de altaria. No caleba chirar debaxo de a zenisa ta saber que astí bi eba una zebolla asandose. Serba de o propietario de o batiaguas.
Pillé lugo un zoque ta sentar-me en o canto de o fogaril, metié un par de tarrancos en o fuego ta calentar-me un poquet y, ya sentau, me fazié a brenda con una magra de pernil y un piazico de pan que portiaba en o macuto. M'ese cuacau que en ixe inte plegase o pastor ta charrar con er un ratet; l'aberba combidau a pernil, u belatra cosa, y el m'aberba dau bel traguer de bin y puestar que ese quitau a zebolla de o calibo. Pero cosa, o pastor no aparixió y yo agún teneba que tornar ta Linás dinantes que se fese de nuei. 

Asinas que a zebolla continó asando-se amoniquet mientres yo marchaba de buelta cara ta baxo. En plegando ta l'auto rancó a pleber. Estoi que alabez feba ratos que o pastor yera encadau en a caseta, que ya eba sacau a zebolla d'o calibo, que l'eba pelau y lugo l'eba meso en a bentana t'arrofredar-la; y que lugo de meter-la a gallos en bel plato, d'aquers de esmalte blanco, l'eba chitau sal, binagre y azeite; y que tanimientres la se minchaba, yera prexinando quí serba l'ombre que puyando per a pista eba dentrau en a caseta.
A Cozina de o Masto de
Zebolla asada en a zenisa


Dialdefablans
Zebolla asada con azeite, sal y binagre



2) José Maria y o teniente Romero correban rapedos. José Maria portiaba o suyo fosil en a man dreita y penchadas en o cuello dos cartucheras. Ixas las n'eba dau o teniente en l'inte de brincar difuera de a trinchera que arodiaba ra posizión. Correban en retirada, en meyo de una plebia de balas que debantaban chicoz bolcans en o polbo de o secatibo de Monegros. Escaban a proteuzión de un paretazo en una marguin dende o que os camaradas tiraban ta l'enemigo.

Correban agún cuan a o teniente Romero le s'ubriban tres crebazas royas en a lomera y cayeba sin de bida entabán. Lugo, un tremito y una sobatida empentón a José Maria entazaga. O zinglazo de l'obús l'eban dixau estendillau de mala traza enzima de una sabina. O tozuelo le feba firme mal, yera apabilau, y parixeba que a chuflina de as balas yera lorda, diferén. Si serba bibo u muerto no lo sabeba agún, y amás, bi eba belatra cosa que le percutiba en ixe inte, yera una fumarita blanca y pudién que l'empliba dende a boca dica os libianos, afogando-lo, y le se meteba en o naso y en os güellos, cremando-los-le y fendo-los-le plorar. Alcanzó a biyer que a fumarita beniba de un muntón de zebollas que yera muito amán. As mas de as zebollas yeran escachadas o ubiertas, y una buena parti de o muntón yera enzendida y fumiaba. Meyo a rastro, meyo a trempuzons José María fuyó d'ixe puesto, con o plomo agún chusmiando-le a bida, dica plegar dezaga d'a paret an yeran os suyos compañers.
Feba más de cuarenta añadas d'a retirada, cuan tio José María me diziba en a cadiera porqué no gustaba aquera zebolla asada que ébanos asau ta zenar, y que el eba puyau o zaguer berano de o güerto de Balderinas. 

martes, 20 de noviembre de 2012

Ta Miguel o cazataire

Alredor d'as mesas
mans biacheras
ban d'o mantel
a la boca.
Intentan esmortezer
un garganchón
                     royo-rusién
                                     inatipable
O bin enriste
redotando a camisa
A fabla puya
                    a canta inreplecable
Minchamos carnes
                           fruitas
                                   poemas remullaus en alcol.
¡Siete zerrullos a os aburridos libros y
tristos zaputos!
¡Respetable tabernero!
fe-nos meditar
sobre cual ye o bin
que abemos de zorrupar
Combidanos a beber,
a bailar l'alegre y tremolosa
                                       danza d'os capinos
con os basos bien caramullaus
entre mesas y siellas
como islas en un disierto acuatico
Pero.......
               más que más
fe-nos aimar a tuya casa
os amigos astí achuntaus
y as mullers esconoxitas
                                    que astí trobamos.
¡Ah!
        a muller
                    augua fresca
                                       mazana berda
pozíma esquisita
ta curar feridas

No mos marcharemos nunca

¡Faigamos a lifára eterna!

                                                                            ANDRES CASTRO

domingo, 18 de noviembre de 2012

I Taller de cuchara de Buxo

O sabado 17 de Nobiembre se fazié o "I Taller de cuchara de buxo" organizau por O Corrinche y o Rolde de Fablans de l'Aragonés de Barzelona. O Taller abié entre os suyos ochetibos o de compartir teunicas pa fer cucharas de buxo a imitazión de as que antismás se feban en as casas y en os mons. Cucharas como as que feban os pastors pa acotraziar-se y minchar-se as chentas.

Isabel y Andrés con a sierra sacando os toros
A chornada empezipió con una esplicazión cheneral sobre as teunicas pa fer cucharas de buxo. As piezas se fazión de raso a man, emplegando sierras, serruchos, astrals, gubias, escabanaderas y raspas.

O compañer Andreu eba parau una fuella an se i esplanica o prozeso pa fer cucharas de buxo con graficos y  adibindo a terminoloxía aragonesa. Dimpués, estase por parellas o indibidualmén, empezipió o prozeso, dende a saca d'os toros, pasando por copa y mango con gubia, afinau con escabanadera y güeso.

Andreu y Carles mos amostrón tamién a suya produzión anterior, consistén en bels exemplars  tanto funzionals como artisticos y decoraus con motibos tradizionals u naturals.


Araceli en azión
A meyodia mos faziemos güena chenta, encluyindo una sartén de migas y carne asada! pero dimpués, la emprendimos atra bez con as cucharas. A la fin a produzión estió de güeito piezas, y toz marchamos bien goyosos d'aber estau un diya sanzero charrando aragonés y prauticando a biella costumbre de fer cucharas de buxo.

                      Pau Arbués, 18 Nobiembre de 2012






A cuadrilla de cucharers


A produzión !


Materials, ainas y azions (feito porAndreu Comas)


martes, 13 de noviembre de 2012

Retorneu els béns d´Aragó

Ista ye una pintada que amaneixié o luns pasau n'a paret d'o Archibo d´a Corona d´Aragón de Barzelona, n'a carrera Sardenya.

¡O mensache ye platero!

lunes, 22 de octubre de 2012

CORRELLENGUA VILA DE GRÀCIA - Despertafolk 2012



Divendres 19 d’Octubre
“Espai Albert Mussons” carrer Alzina 7-9

20:00- Xerrada “La realitat lingüística i política a diferents territoris del Països Catalans”
Natxo Sorolla parlarà sobre la situació de la Franja d'Aragó. Membre de l'Associació Cultural del Matarranya, sociòleg per la Universitat de Barcelona, investigador de la Xarxa CRUSCAT de l’Institut d’Estudis Catalans, i membre del Centre Universitari de Sociolingüística i Comunicació de la Universitat de Barcelona.


Dissabte 20 d’octubre
Plaça de Vila

14:00- Dinar. Tastet gastronòmic
Boliches d'Embún (Val d'Echo). A càrrec de la Colla Charradors "O Corrinche"

20:15-22:00- Concert: Despertafolk  2012
Aragó: Maut, electrofolk.

Andrés Castro